CUKIER & CUKRY – bezpieczna dla zdrowia ilość cukrów w diecie

Większość z nas lubi słodki smak, który bardzo często w postaci słodyczy traktowany jest w kategoriach nagrody zwłaszcza względem dzieci.

Cukry inaczej zwane węglowodanami, należy wprowadzać do diety, jednak nie należy ich spożywać w nadmiarze. Nie od dziś wiadomo, że spożycie zbyt dużych ilości cukru powoduje otyłość, która obecnie traktowana jest jako choroba cywilizacyjna. Mówiąc o cukrze najczęściej mamy na myśli białe kryształki z cukiernicy, którymi słodzimy kawę, herbatę.

Prawda jest jednak nieco inna i dlatego warto przyswoić pojęcia dotyczące podziału tej grupy składników:

• cukry proste – często nazywane też po prostu cukrami, to jednocukry (glukoza, fruktoza) lub dwucukry (sacharoza – cukier z cukiernicy, laktoza). Cukry te występują w żywności w formie naturalnej lub przetworzonej. Fruktozę znajdziemy w owocach, miodzie i nektarze kwiatów. Sacharoza to z kolei główny składniki cukru trzcinowego i cukru buraczanego;

• cukry proste dodane – to cukry, które zostały dodane do żywności podczas jej produkcji lub cukry dodane podczas przygotowywania posiłków; to właśnie w cukrze dodanym upatruje się głównej przyczyny otyłości i chorób serca;

• cukry wolne – to cukry dodane do żywności przez producenta, kucharza lub konsumenta plus cukry naturalnie występujące w miodzie, syropach i sokach owocowych.

Jaka jest zatem bezpieczna dla zdrowia ilość cukrów w diecie?

Według rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia spożycie cukru należy ograniczyć do 10% ogółu energii. Jednakże należy zaznaczyć, że 10 % energii z cukru obejmuje zarówno cukier dodany, jak i cukier zawarty w owocach i sokach owocowych.

W związku z powyższym WHO rekomenduje dawkę idealną na poziomie 5 % ogółu energii (źródło: http://www.who.int).

Poniżej przykładowe obliczenia dla zalecanej oraz idealnej dawki spożycia cukru dla dorosłej zdrowej osoby o średnim zapotrzebowaniu na energię na poziomie 2000 kcal (zapotrzebowanie na energię dla danej grupy wiekowej można odczytać z opracowania udostępnionego przez IŻŻ– http://www.izz.waw.pl/normy-zwienia )

Zalecenia dla dzieci dotyczące cukrów w diecie są takie same. Trzeba jednak pamiętać, że średnie dzienne zapotrzebowanie na energię u dziecka jest dużo mniejsze niż osoby dorosłej, dlatego też ilościowy udział cukru w diecie dziecka powinien być dużo mniejszy.

Zalecenia WHO dotyczą każdego rodzaju cukrów wolnych, więc nie tylko cukru z cukierniczki (sacharozy) lecz również tych pochodzących z naturalnych produktów np. miodu, syropu klonowego, soków owocowych itp.

Cukier znajdziemy w składzie wielu produktów, nawet tych, które powszechnie uważamy za bezpieczne.

Produkty mleczne - jogurty zwyczajowo traktujemy jako lekką przekąskę jednak czytając etykiety popularnych na rynku produktów, bardzo szybko zorientujemy się że stanowią cukrową pułapkę. W wykazie składników znajdziemy cukier biały (sacharoza) jak również coraz częściej stosowany syrop glukozowo - fruktozowy. W zależności od rodzaju jogurtu zawartość cukru wynosi od 4 g (jogurt naturalny) aż do nawet 23 g /100 g (jogurt owocowy). Analogicznie należy uważać na owocowe maślanki i kefiry.

Szczególnie rodzice powinni zwrócić uwagę na to, że jogurty czy deserki przeznaczone dla dzieci (z nazwą lub grafiką na opakowaniu o tematyce dziecięcej) także mają większą ilość cukru. Najbardziej słodkie są produkty mleczne dla dzieci z dołączonymi do opakowania czekoladowymi kulkami, groszkami lub drażetkami.

Napoje i wody smakowe – to kolejna grupa produktów stanowiąca cukrową pułapkę. Nieświadomy rodzic kupuje dla dziecka wodę o smaku owocowym tymczasem jest to słodki napój, który w butelce o pojemności 250 ml może zawierać od 4-5 łyżeczek cukru. Szklanka bardzo popularnej coli to 26 g cukru czyli aż 5 łyżeczek cukru – wystarczy wypić 2 szklanki coli by przekroczyć wartość zalecaną przez WHO.

Warto wiedzieć, że zgodnie z obowiązującym prawodawstwem unijnym oraz krajowym, producenci mają zakaz dodawania cukru do soków owocowych. Sok jest produktem w pełni naturalnym, a cukier, który się w nim znajduje pochodzi wyłącznie z owoców, z których został wyprodukowany.

Śniadaniowe płatki zbożowe – czekoladowe kuleczki, miodowe kółeczka, poduszeczki wypełnione słodkim nadzieniem itp. kuszą zwłaszcza dzieci dla których bardzo często producent przygotował dodatkowe niespodzianki lub gadżety. Niestety również płatki zawierają bardzo wysoką zawartość cukru na poziomie nawet 35 g /100 g produktu co oznacza, że praktycznie 1/3 opakowania to sam cukier.

Co można zrobić by kontrolować spożycie cukru ?

Mając wiedzę, jaka ilość cukrów w diecie jest szkodliwa, należy kontrolować ich spożycie. Cukier jest ukryty niemal we wszystkich produktach i bardzo ciężko jest wyeliminować go z diety. Jednym ze sposobów ograniczania spożycia znacznych ilości cukrów jest czytanie etykiet. Zgodnie z obowiązującym prawem na każdej etykiecie produktu opakowanego, producent musi podać wartość odżywczą produktu przynajmniej w przeliczeniu na 100 g, która poza wartością kaloryczną, białkiem, tłuszczem, solą uwzględnia węglowodany w tym cukry.

Producent ma również możliwość wyróżnienia swojego produktu poprzez zamieszczenie na etykiecie oświadczeń żywieniowych dotyczących zawartości cukrów w produkcie, pod warunkiem spełnienia określonych prawem warunków, tj.:

• niska zawartość cukrów - oświadczenie, że środek spożywczy ma niską zawartość cukrów może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 5 g cukrów na 100 g dla produktów stałych lub 2,5 g cukrów na 100 ml dla produktów płynnych;

• nie zawiera cukrów - oświadczenie, że środek spożywczy nie zawiera cukrów może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,5 g cukrów na 100 g lub 100 ml;

• bez dodatku cukru - oświadczenie, że do środka spożywczego nie zostały dodane cukry może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinna się również znaleźć następująca informacja: zawiera naturalnie występujące cukry.

Podsumowując, dobrze zbilansowana dieta ułożona zgodnie z aktualnymi zaleceniami żywieniowymi nie powinna generować ochoty na produkty wysokocukrowe. Bardzo ważne jest czytanie etykiet w tym informacji o wartości odżywczej celem dokonywania świadomych wyborów. Niezwykle ważnym aspektem pozwalającym eliminować ryzyko powstawania chorób związanych z nadmiernym spożyciem cukru jest edukacja żywieniowa, która powinna obejmować m.in. dzieci, rodziców jak również osoby odpowiedzialne za organizację żywienia zbiorowego w placówkach oświatowo-wychowawczych. To od rodziców zależy sposób żywienia dzieci, a w efekcie ich zdrowie. Złe nawyki żywieniowe, które zostaną przekazane najmłodszym niestety będą w konsekwencjach trudne do wyeliminowania na kolejnych etapach rozwojowych.

Renata Pobrotyn-Szadkowska

www.haccp-safe-food.pl